Verim Menkul, firmaların sukuk ihraçlarında, SPK ve BİST gibi süreçlerin yürütülmesi ve satışın tahsisli olarak veya halka arz yöntemiyle gerçekleştirilmesi konularında gerekli tüm aracılık ve danışmanlık hizmetlerini sunmaktadır.

Faizsiz finansman enstrümanlarındaki son yenilikler faizsiz finansman endüstrisinin dinamiklerini değiştirmiştir. Müstakil ihraçlar yoluyla devlet ve şirketlere finansman sağlama aracı olarak özellikle bono ve menkul kıymet alanlarında sukuk veya faizsiz menkul kıymet kullanımı son yıllarda oldukça yaygınlaşmıştır. Sukuk, uluslararası sermaye piyasalarında finansmanı arttırmak için geliştirilen faizsiz Bankacılık ilkelerine uygun önemli finansal araçlardan birisidir. Özel şirketler, devlet şirketleri ve finansal kurumlar sendikasyon finansmanına alternatif olarak uluslar arası sukuk çıkarmayı enstrüman olarak kullanmaktadırlar.

Sukuk nedir?

Sukuk; Arapça "Sak" kökünden gelmektedir. Sak, kelime anlamı olarak sertifika veya vesika anlamlarını içinde barındırır. Sukuk ise Sak|||||'ın cemisi (çoğulu) olduğundan Saklar, Sertifikalar anlamına gelir. Arap piyasalarında Bono ve tahviller için Senet kelimesi kullanılırken İslami finansman bonoları olan Saklar için ise Sukuk denilmektedir. (Sözgelimi: Ürdün Senedat ve Sukuk borsası gibi) İslami finansman bonolarının çeşitli türleri olmakla birlikte temelde 4 türü vardır. Bunları, Leasing|||||'e dayanan Sukuk, Muşaraka veya Mudaraba|||||'ya dayanan Sukuk, Murabaha|||||'ya dayanan Sukuk ve Salam|||||'a dayanan Sukuk olarak sınıflandırabiliriz. Teknik olarak varlık senedi şeklinde de isimlendirilebilecek olan (securitized assets) Sukuklar diğer senetlerden farklı olarak varlığa dayanmak zorundadır. Bunu şöyle de açıklayabiliriz: Şu an ülkemizde de yapılan faizsiz bankacılık modelinde nakit kredi kullandırmanın ve ticari olmayan kredi kullandırımlarının yasak olduğu bir gerçektir. Kredi (Fon) kullandıran kurum kaynağı nereye aktardığını bilmek zorundadır. Sukuk sisteminin işleyişi de aynen bu şekildedir. İhraç edilen bütün sertifikaların temelinde gerçek bir ticari ilişki ve gözle görülebilir maddi bir gerçeklik istenmektedir. Zaten Arapların da Senet ve Sukuk olarak sistemlerini ayırmalarının altında bu gerçeklik yatmaktadır.

Sukuk sistemini anlamak için öncelikle VDMK sistemini bilmek gerekmektedir. Varlığa Dayalı Menkul Kıymet olarak da isimlendirilen bu modelde geleneksel mevduat – kredi ilişkisi değişmiştir. Kısaca anlatmak gerekirse VDMK modelinde süreç şu şekilde işlemektedir:

1. Basit bir VDMK ihracı kaynak firma ile başlar. Kaynak firma alacak portföyüne sahip olan taraftır.
2. Kaynak firma daha sonra bu portföyü özel amaçlı kuruma (SPV) satar veya transfer eder. SPV ise portföyü menkul kıymete dönüştürür ve yatırım bankaları da bu kıymetlerin yatırımcılara satılmasına aracılık eder.
3. İşlem sırasında sigorta şirketleri ve derecelendirme kuruluşları da devreye girerler.

SPK mevzuatına 1992 yılında giren VDMK beklediği talebi görememiştir. Mevzuatta tüketici, konut kredileri, finansal kiralama sözleşmesinden doğan alacaklar, ihracat işlemlerinde doğan alacakların VDMK|||||'a dönüştürülmesine imkân tanınmıştır.

Görüldüğü üzere elle tutulur, gerçek ticari ilişkilerden doğan alacakların (KFD, Kar-Zarar Ortaklığı,BFD) veya finansal kiralama sözleşmesinden doğan alacakların bir banka ya da aracı kurum tarafından varlığa dayalı olarak menkul kıymetleştirilmesi işlemi Sukuk ihracı anlamına gelmektedir. Kısacası Sukuk (Kira Sertifikası), bir şirketin kullanıyor olduğu varlıklarına karşılık ihraç ettiği bir borçlanma enstrümanıdır. Bu enstrümanı şirketler kullanabildiği gibi devlet hazineleri de kullanabilmektedir.

Global Piyasalarda Sukuk Enstrümanının Yeri Nedir?

İslami Finansal Kuruluşlar Muhasebe ve Denetim Kurumu (AAOIFI) Sukuku, "dayanak teşkil eden bir varlık sepetinde yer alan varlıklar üzerindeki ortak mülkiyeti temsil eden eşit değerdeki sertifikalar" olarak tanımlamıştır.

Sukuk ihracının amacı, toplanan fonlar ile sahip olunan paya göre yeni bir projeye başlamak, mevcut bir projeyi geliştirmek veya toplanan fonları ticari bir faaliyetin finansmanı için kullanmaktır. Sukuk sisteminde yatırımcının veya Sukuk sahibinin elde edeceği getiri; bir ticari faaliyetten, belirli bir varlığın mülkiyetinden ya da bir iş ortaklığından elde edilecek gelir üzerindeki hak sahipliğinden kaynaklanmaktadır.

Geleneksel bonolar ise ihraç edenin anapara ve faizi bono alıcısına ödemesini yükümlülük haline getiren borç senetleridir. Sukuk yatırımcılarına faiz ödemesi yapılmamakta; varlıkların paylaşılmasına veya kiralanmasına dayalı gerçek ekonomik işlemlerin getirisi dağıtılmaktadır.

Sukuk ihracının gerekçeleri ihraççılar açısından bakıldığında; finansman temini, yatırımcı tabanını genişletmek ve çeşitlendirmek olmakla beraber, yatırımcılar açısından; yeni bir varlık sınıfına yatırım imkânı, sermayeyi daha etkin ve verimli kullanma yolu olarak açıklanabilir.

Sukuk bugüne kadar genelde tezgâh üstü finansal araçlar olarak önceden belirlenen bazı kurumsal yatırımcılara satış amacıyla çıkarılmıştır. İhraççının amacı genelde iç piyasadaki likidite havuzundan yararlanmak, düşük tutarlar için talep toplamak ve yerel borsalarda kotasyon yapılması olmuştur. Uluslararası borsalarda Sukuk kotasyonunun yaygınlaşması ve borsaların ihraççıları çekmek için rekabete girmeleri olumlu bir gelişmedir, çünkü bu gelişme ihraççıların, yatırımcıların ihtiyaçlarını dikkate almaya başladıklarını göstermektedir.

Örgütlenmiş piyasalarda Sukuk kotasyonu hem likiditeyi artıracak, hem de yatırımcıların likidite yönetimlerini kolaylaştıracaktır. Likidite artışındaki yavaşlığın bir nedeni de likiditenin bugüne kadar ayrı ayrı yerel havuzlarda birikmesi olarak gösterilebilir. Avrupa bankaları uzun zamandan beri kendi bölgeleri dışındaki altyapı projelerine yatırım yapmakla birlikte, sermaye yükümlülükleri yükseldikten ve ülke ekonomileri güç kaybettikten sonra yurtdışı yatırım seviyeleri düşmüştür. Öte yandan Ortadoğu ve Asya|||||'da İslami hükümleri uygulayan bankaların ihtiyaçlarını karşılayacak yeni varlıklara olan talep artmaya başlamıştır. Uluslararası fonların yetersizliği karşısında Asya|||||'da ve Körfez İşbirliği Konseyi (KİK) üyesi olan ülkelerde merkezi yönetimler altyapı projelerini finanse etmek ve yerel likidite havuzlarına erişebilmek için Sukuk ihraç etmektedir. Ayrıca, Afrika|||||'daki hükümetler de Ortadoğu|||||'daki yatırımcıları ülkelerine çekmek için aynı rotayı izlemektedir.

2011 yılında dünya Sukuk ihracı önceki yıla göre yüzde 64,5 oranında artış kaydederek 84,5 milyar dolara yükselmiştir. Avrupa|||||'daki ülke borcu krizinin ve diğer gelişmiş ülkelerde yeni bir resesyon korkusunun dünya ekonomisinde belirsizliklere yol açması Sukuk ihracının hızlanmasının nedenleri arasında yer almıştır. Sukuk piyasasının canlanmasında piyasadaki likidite fazlasını eritmek isteyen merkezi hükümetlerin ve merkez bankalarının ihraçlarındaki artış da etkili olmuştur.

Bununla birlikte, 2011 yılının rekor seviyelerdeki ihraç rakamının bile dünya tahvil arzının ancak yüzde birini temsil edeceği öngörülmektedir. 2012 yılının ilk 6 aylık verilerine göre, dünya Sukuk ihracındaki yüzde 70|||||'in üzerindeki payı ile Malezya ilk sırada ve yüzde 13|||||'lük payı ile Suudi Arabistan ikinci sırada yer almaktadır ( İlk Sukuk ihracı Malezya|||||'da 2000 yılında gerçekleşmiştir. Sukuk, başlangıçta daha ziyade sabit getirili geleneksel bonolara alternatif olarak çıkarılmıştır. Ancak Sukuk piyasası geliştikçe geleneksel bonolarla olan farkları giderek artmaktadır.

Sukuk Nasıl Oluşturulur?

  • Sermaye piyasalarından kaynak temin etmek isteyen kurum Kaynak Kuruluş olarak tanımlanmaktadır. Tebliğ uyarınca, Kaynak Kuruluş sahip olduğu (veya bazı şartlarla üçüncü kişilerden kiraladığı) varlıklar ile kaynak teminini sağlayabilmektedir.
  • Varlık Kiralama Şirketi (VKŞ), Kaynak Kuruluş tarafından münhasıran Sukuk ihraç etmek üzere kurulmuş olan anonim şirket niteliğinde bir SPV|||||'dir.
  • Sukuka konu olabilecek Dayanak Varlıklar, VKŞ|||||'nin satın alacağı veya kiralayacağı her türlü menkul veya gayrimenkul mallar ve maddi olmayan varlıklar olarak tanımlanmaktadır.
  • Sukuk (Kira Sertifikası), VKŞ|||||'nin satın almak veya kiralamak suretiyle devraldığı varlıkların finansmanını sağlamak amacıyla düzenlediği ve sahiplerinin bu varlıklardan elde edilen gelirlerden payları oranında hak sahibi olmalarını sağlayan menkul kıymettir.

Şirketler Neden Sukuk Çıkarır?

  • Bilançoda yer alan varlıkların kaynağa dönüştürülerek düşük maliyetli finansman sağlanması amaçlanabilir.
  • İslami hukuk kurallarına uygun bir ürün çıkarılarak geniş bir yatırımcı kitlesine ulaşmak amaçlanabilir.
  • VKŞ ve Kaynak Kuruluş arasındaki tüm devir işlemleri vergiden muaftır.
  • Sukuk vasıtasıyla fon temin eden kaynak kuruluş bu işlem sonucu sağladığı fon girişi için herhangi bir vergi ödemez. (Yatırımcılar açısından Sukuk kıymetleri diğer tahvil-bonolar gibi vergilendirilir.)

Sukuk ve Klasik Bono Arasındaki Farklar Nelerdir?

Faktörler Sukuk Geleneksel Bonolar
İhraççı Sukuk ihraç eden İslami hükümlere uygun olan ticari faaliyetler yürütebilir. Geleneksel bono ihraç edenlerin ticari faaliyetlerine ilişkin bir sınırlama yoktur.
Sahiplik (Mülkiyet) Yatırımcı dayanak teşkil eden asli bir varlıkta ya da varlık sepetinde doğrudan mülkiyet haklarına sahiptir. Geleneksel bono yalnızca ihraç edenin finansal borcunu temsil eder.
Yönetim Giderleri İslami hükümlere uygunluğunun tespitinde danışmanlık giderleri ve ek yasal ücretler söz konusudur. Geleneksel bono ihracıyla bağlantılı olarak ilave yönetim giderleri yoktur.

Sukuk Çeşitleri

1. Sahipliğe Dayalı Sukuk
2. Yönetim Sözleşmesine Dayalı Sukuk
3. Alım-Satıma Dayalı Sukuk
4. Ortaklığa Dayalı Sukuk
5. Eser Sözleşmesine Dayalı Sukuk

Sahipliğe Dayalı Sukuk İhraç Süreci Nasıl Çalışır?

Kaynak kuruluş sukuk ihraç etmek için VKŞ kurar.

1. VKŞ yatırımcılara sahipliğe dayalı sukuk ihraç eder.

2. VKŞ sukuk belgesi karşılığında fonları toplar.

3. VKŞ topladığı fonlar kaynak kuruluşa devreder.

4. VKŞ fonlar karşılığı varlıklara sahip olur.

5. VKŞ varlıkları kaynak kuruluşa geri kiralar.

6. Kaynak kuruluş geri kiraladığı varlıklar karşılığı belirli periyotlarla kira bedeli öder.

7. VKŞ Kaynak kuruluştan aldığı ödemeleri kupon tarihinde yatırımcılara ulaştırır.


Yönetim Sözleşmesine Dayalı Sukuk İhraç Süreci Nasıl Çalışır?

1. VKŞ yatırımcılara yönetim sözleşmesine dayalı sukuk ihraç eder.

2. VKŞ sukuk belgesi karşılığında fonları toplar.

3. VKŞ vekil ile yönetim sözleşmesi yaparak fonları vekile devreder. Yönetim sözleşmesi ile vekil VKŞ adına sukuk ihracı ile sağlanan fonları belli kriterlere göre kendi belirlediği varlık ve haklardan havuza yatırım yaparak getiri sağlar. Vekil ile kaynak kuruluş aynı olabilir.

4. Toplanan fonlar ile vekil tarafından belirlenen varlıklar bir ya da daha fazla satıcıdan alınır.

5. Varlık ve Haklar VKŞ adına vekil tarafından baştan anlaşılan kar oranını getirmek üzere tutulur ve yönetilir.

6. Vekil yönetim sözleşmesinde belirtildiği şekilde VKŞ adına varlıkları yöneterek belli bir getiri sağlar.

7. Varlıklardan elde edilen getiriden yönetim sözleşmesinde belirtilen periyodik dağıtım miktarı kadar VKŞ’ye devredilir. VKŞ’ye dağıtılan miktarın fazlası yönetim gideri olarak Vekil tarafından tutulur. Varlıklardan elde edilen getirinin periyodik dağıtım miktarından az olması ihtimali ile kaynak kuruluş belli aralıklarla varlık havuzundan belli bir marj ile geri alım yapabilir.

8. VKŞ belli periyotlarla yatırımcılara getiriyi öder.

9. İtfa tarihinde kaynak kuruluş satın alma sözleşmesinde anlaşılan fiyattan varlık ve hakları geri alır.

10. İtfa tarihinde yatırımcılara nosyonel miktar geri dağıtılır.


Alım-Satıma Dayalı Sukuk İhraç Süreci Nasıl Çalışır?

1. VKŞ yatırımcılara alım satıma dayalı sukuk ihraç eder.

2. VKŞ sukuk belgesi karşılığında fonları toplar.

3. VKŞ kaynak kuruluş ile hemen teslim ve vadeli ödemek üzere murabaha sözleşmesi imzalar.

4. VKŞ tedarikçiden yatırımcılardan topladığı fon tutarı ile varlıkları satın alır.

5. Varlıklar murabaha sözleşmesinde belirtildiği gibi kaynak kuruluşa devrolunur.

6. Kaynak kuruluş önceden belirlenen kupon tarihlerinde vadeli ödemeleri VKŞ’ye yapar.

7. VKŞ Kaynak kuruluştan aldığı ödemeleri kupon tarihinde yatırımcılara ulaştırır.


Ortaklığa Dayalı Sukuk İhraç Süreci Nasıl Çalışır?

1. VKŞ yatırımcılara ortaklığa dayalı sukuk ihraç eder.

2. VKŞ sukuk belgesi karşılığında fonları toplar.

3. VKŞ kaynak kuruluş ile ortaklık sözleşmesi imzalar. Bu ortaklık sözleşmesi ile VKŞ sermayeyi sağlamayı taahhüt eder.

4. Kaynak kuruluş veya Kaynak Kuruluşun atadığı üçüncü kişiler ortak girişimin yönetimini üstlenir ve know-how sağlar (Mudaraba). VKŞ’nin nakdi sağladığı sermaye dışında kaynak kuruluş da kişise emek ve ticari itibar haricinde sermaye sağlayabilir (Musharaka).

5. Kaynak kuruluş ve VKŞ sukuk ihracından elde edilen Sermaye’den kar elde etmek için ortak girişimi kurar.

6. Ortak girişim süresince elde edilen karlar ortaklık sözleşmesinde anlaşılan kar paylaşım oranında VKŞ ile Kaynak Kuruluş arasında bölünür.

7. Kaynak Kuruluş kar paylaşımına ek olarak (ortaklık sözleşmesinde var ise) ortaklık sözleşmesinde belirlenen kıstas getiriyi aşması halinde, gösterdiği performans için performans için performans ücretine hak kazanabilir.

8. VKŞ yatırımcılar adına güvenilir kaynak olarak (Trustee) elde edilen karı toplar.

9. VKŞ ortak girişim sözleşmesi altında elde ettiği karları her kupon tarihinde yatırımcılara öder.


Eser Sözleşmesine Dayalı Sukuk İhraç Süreci Nasıl Çalışır?

1. VKŞ yatırımcılara eser sözleşmesine dayalı sukuk ihraç eder ve sukuk karşılığında fonları toplar.

2. VKŞ müteahhit firma ile kendi adına ve kira sertifikası sahipleri hesabına akdedilecek eser sözleşmesi iş sahibi olarak taraf olur. Bu sözleşmenin yanı sıra hizmet, kat veya arsa karşılığı inşaat ya da ortaklık gibi amaca uygun sözleşmeler düzenlenebilir.

3. VKŞ meydana getirilecek eser için kaynak kuruluşun iştiraki olan servis sağlayıcı ile önce kiralama veya doğrudan satış sözleşmesi imzalar.

4. Servis Sağlayıcı VKŞ’ye aralarında yapılan sözleşme doğrultusunda periyodik ödemeler yapar.

5. VKŞ eser sözleşmesine dayanan kira sertifikası sahiplerine önceden belirlenen kupon tarihlerinde ödemelerini yapar.

6. Proje bitiminde eser VKŞ tarafından Servis Sağlayıcı’ya teslim edilir.


Sukukun Fayda ve Özellikleri

  • Sukuk, orta-uzun vadeli sabit veya değişken getiri sağlayan faizsiz sermaye piyasası ürünüdür.
  • Uluslararası derecelendirme kuruluşları tarafından değerlendirme ve derecelendirmelerinin yapılması yatırımcılar tarafından sukukun risk/getiri analizinin yapılmasında rehber olarak kullanılmaktadır.
  • Kolay ve etkin ödemesinin yapılmasıyla yatırım süresince düzenli gelir akışı sağlamaktadır.
  • Likit bir enstrümandır ve ikincil piyasada işlem görmektedir.

Sermaye Piyasası Kurulu tarafından hazırlanıp 07.06.2013 tarih ve 28670 sayılı Resmi Gazete|||||'de yayımlanarak yürürlüğe giren " Seri: III, No: 61.1 sayılı "Kira Sertifikaları Tebliği" özel sektör şirketlerinin Kira Sertifikası ihracı yoluyla sermaye piyasalarından fon temin etmelerine imkân vermektedir.

Tebliğ ile getirilen düzenlemeler ve Kira Sertifikası ihracına ilişkin genel esaslar aşağıda yer almaktadır:

  • Global bir yatırım aracı haline gelen ve "faizsiz tahvil" olarak da tanımlanan Sukuka benzer bir enstrüman olarak Kira Sertifikası sermaye piyasamıza sunulmuştur.
  • Kira sertifikası, özel sektör şirketlerinin (kaynak kuruluş), bir "Varlık Kiralama Şirketi" (VKŞ) aracılığı ve devret-kirala-devral yöntemiyle, mülkiyetlerindeki veya kiralamak suretiyle devralacakları varlıkları kullanarak finansman sağlamalarına imkan veren bir enstrümandır.
  • VKŞ, yurt dışında özel amaçlı kuruluş (trust) olarak bilinen yapının, ülkemiz hukuk sisteminde bulunmaması sebebiyle asgari yükümlülüklerle kurulacak bir anonim şirket olarak düzenlenmiştir.
  • Tebliğ ile yatırımcıların haklarının korunmasını ve VKŞ tarafından yatırımcılar hesabına devralınmış olan varlıkların veya bu varlıklardan elde edilen gelirlerin amacı dışında kullanılmasının önlenmesini teminen, VKŞ esas sözleşmesinin belirli şartları taşıması ve Kurulca onaylanmış olması zorunlu tutulmuştur.

En temel borçlanma aracı olan tahvil ile aynı işleyiş yapısına sahip olan Kira Sertifikasının, satılıp kaynağa dönüştürülebilecek bir varlığa dayanak olarak ihraç edilmesi ve dolayısıyla daha korumalı bir yapı içermesi nedeniyle yatırımcılar açısından güvenli bir alternatif olarak ön plana çıkması beklenmektedir.

Sistem temel olarak, kaynak kuruluşun VKŞ|||||'ye devrettiği varlıkları daha sonra geri kiralaması suretiyle fon temin etmesi üzerine dayanmaktadır. VKŞ ilk etapta devraldığı bu varlıkların finansmanını ihraç edeceği kira sertifikası ile karşılamakta, söz konusu sertifikaların dönemsel ödemelerini ise kaynak kuruluştan gelen dönemsel kira gelirleri ile gerçekleştirmektedir. Vade sonunda ise kaynak kuruluşa geri devredilen söz konusu varlıklardan elde edilen gelir, kira sertifikası sahiplerine payları oranında dağıtılarak ihraç edilmiş olan kira sertifikası itfa edilmektedir.




BORÇLANMA ARAÇLARI PİYASASI İŞLEM SAATLERİ (1 Ağustos2019 tarihi itibariyle)


Seans Saatleri

Aynı Gün Valörlü

Öğle Arası

İleri Valörlü

Kesin Alım Satım Pazarı



09.30 – 14.00



-



09.30 – 17.30

Repo Ters Repo Pazarı

Menkul Kıymet Tercihli Repo Pazarı

Taahhütlü İşlemler Pazarı

Gözaltı Pazarı

Nitelikli Yatırımcıya İhraç Pazarı

09.30 – 14.00

Pay Senedi Repo Pazarı

10.00 – 13.00

13.00 – 14.00

10.00 – 17.30

Uluslararası Tahvil Pazarı

-

-

09.30 – 17.30

Repo Karşılığı Menkul Kıymet Bildirimi

09.30 – 15.00

-

-



Yarım gün Seans Saatleri

Aynı Gün Valörlü

İleri Valörlü

Kesin Alım Satım Pazarı




09.30 – 11.30




09.30 – 11.30

Repo Ters Repo Pazarı

Menkul Kıymet Tercihli Repo Pazarı

Taahhütlü İşlemler Pazarı

Gözaltı Pazarı

Nitelikli Yatırımcıya İhraç Pazarı

Uluslararası Tahvil Pazarı

-

09.30 – 11.30

Pay Senedi Repo Pazarı

-

10.00 – 11.30

Repo Karşılığı Menkul Kıymet Bildirimi

09:30 – 11:50

-



https://www.borsaistanbul.com/urunler-ve-piyasalar/piyasalar/borclanma-araclari-piyasasi/islem-saatleri